Bij het verduurzamen van verpakkingen geldt ten aanzien van product- en voedselveiligheid: “wat je erin stopt, komt er ook weer uit”. Verpakkingen worden na gebruik ingezameld, gesorteerd en vervolgens gerecycled. De stoffen die in of op de verpakking zitten, moeten er in het recycleproces uit worden gehaald. Het gaat hier soms om stoffen die bijvoorbeeld worden gebruikt in inkten en in vulmiddelen voor materialen, zoals minerale oliën. Deze kunnen een bedreiging vormen voor de gezondheid en mogen na recycling niet in aanraking komen met voedingsmiddelen.
Productveiligheid
Bij het verpakken van een product of een levensmiddel zijn een aantal aspecten van belang voor de product- en voedselveiligheid. Zo beschrijft de Warenwet aan welke eisen voedingsmiddelen en andere producten moeten voldoen. Het gaat daarbij om de veiligheid van het product voor de consument en om de verantwoordelijkheid van de producent daarin. Een voorbeeld is de interactie die plaats kan vinden tussen product en verpakking, waardoor stoffen van of via de verpakking naar het product kunnen migreren. Hiervoor zijn wettelijke limieten vastgesteld. Ook is er een lijst van goedgekeurde stoffen. Hierover lees je meer onder 'Meer informatie'.
Bij metaal en glas is dat in de meeste gevallen geen probleem, omdat de verwerkingstemperaturen hoog zijn (meer dan 1400°C) en daardoor inkten en lijmen verbranden. Bovendien is glas inert, wat betekent dat er geen schadelijke stoffen in het materiaal kunnen migreren.
Bij papier en karton vindt echter geen verhitting plaats, maar worden de vezels waar mogelijk ontinkt om de aanwezige stoffen te verminderen. Dat dit lastig is, blijkt uit het feit dat er minerale oliën gevonden worden in producten die verpakt zijn in gerecycled papier en karton.
Als je gerecycled materiaal in kunststof verpakkingen wilt gebruiken, geldt een aantal eisen, naast de migratielimieten die voor alle voedselcontactmaterialen gelden.
De eerste eis is de ingangseis: 95% van het kunststof dat gerecycled wordt, moet in zijn eerdere leven al ‘food approved’ zijn. Dat betekent in de praktijk dat 95% van de verpakkingen die het recyclingproces ingaan al als verpakkingen voor voedsel moeten zijn gebruikt. Voor PET-verpakkingen is dat nu vaak de praktijk. Zo worden de meeste PET-flessen op dit moment voor voedselverpakkingen gebruikt. Bij statiegeldflessen geldt dit voor alle verpakkingen. Bij PET-verpakkingen die worden gescheiden uit consumentenafval moet men er rekening mee houden dat steeds meer PET-verpakkingen worden gebruikt voor niet-voedsel toepassingen, bijvoorbeeld voor zeepproducten.
Voor verpakkingen van PE en PP is de ingangseis lastiger, omdat veel van deze verpakkingen zowel worden toegepast voor voedselproducten als niet-voedselproducten. Hierdoor is moeilijk te garanderen dat 95% van het gerecyclede materiaal afkomstig is van voedselverpakkingen. Daarmee is de toepasbaarheid van gerecycled PE en PP vooralsnog beperkt tot niet-voedselproducten.
Als aan de ingangseis is voldaan, is er een tweede stap te nemen, namelijk goedkeuring van het proces. Het gebruikte recyclingproces moet resulteren in voedselveilig materiaal. Dit proces wordt door European Food Safety Authority (EFSA) gecontroleerd. Bij goedkeuring kan het het proces worden gebruikt voor voedselverpakkingen.
Meer informatie
Eisen aan voedselveiligheid
Bedrijven die voedingsmiddelen maken, moeten zorgen dat deze veilig zijn. Consumenten mogen er niet ziek van worden. De rijksoverheid controleert of bedrijven een voedselveiligheidsplan opstellen en de regels voor voedselbereiding naleven. Lees hier de informatie van de rijksoverheid over de eisen die aan voedselveiligheid worden gesteld.
Voedselcontact en materialen
De EFSA is een agentschap van de Europese Unie dat onafhankelijke wetenschappelijke adviezen geeft over voedselveiligheid, ter ondersteuning van EU-wetgeving en -beleid. Op de website van de EFSA vind je ook informatie over voedselcontactmaterialen. Dit zijn alle materialen die in direct contact komen met voedingsmiddelen, zoals verpakkingsmaterialen. De volgende artikelen van de EFSA geven een overzicht van de regelgeving voor voedselcontactmaterialen en de regels voor het gebruik van materialen van (gerecycled) kunststof die in contact komen met voedsel:
- Lees hier de informatie over Food contact materials.
- Lees hier de informatie over Plastics and plastic recycling.
Goedgekeurde stoffen
Materialen mogen alleen bij voedselcontact worden gebruikt, als alle daarin aanwezige stoffen zijn beoordeeld en toegelaten. In Nederland gelden positieve lijsten voor stoffen in plastic, papier en karton, coatings (deklagen), rubber, metaal, hout en kurk, geregenereerde cellulose en textiel. Kijk hier voor informatie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) over goedgekeurde stoffen.
Minerale oliën in verpakkingen van papier en karton
Er zijn verschillende manieren waarop verontreinigingen uit verpakkingsmaterialen naar levensmiddelen kunnen migreren. Een voorbeeld zijn verpakkingen van oud papier en karton die minerale oliën bevatten. Deze minerale oliën kunnen ook op andere manieren in levensmiddelen terechtkomen, bijvoorbeeld door het gebruik van smeerolie en hydraulische oliën in oogst- en productiemachines. Het KIDV heeft in juni 2016 een factsheet opgesteld met feitelijke kennis over de omvang en de risico’s van minerale oliën in verpakkingen van gerecycled papier en karton, inclusief de geldende regelgeving. Lees hier de factsheet 'Minerale oliën in verpakkingen van papier en karton'. Ook hield het KIDV in juni 2016 een Verdiepingsbijeenkomst over dit thema met diverse sprekers uit de wetenschap, van branches en uit het bedrijfsleven. Lees hier het verslag van de bijeenkomst, inclusief de presentaties van de sprekers.
Bisfenol A (BPA)
BPA wordt onder andere gebruikt in voedselverpakkingen van harde kunststoffen en in coatings. Het KIDV krijgt regelmatig vragen van bedrijven over BPA en heeft daarom een factsheet opgesteld over de toepassingen van BPA en de regelgeving ten aanzien van BPA. Lees hier de factsheet Bisfenol A (BPA) in verpakkingen.
Beëindigen gebruik PVC in verpakkingen
In de Raamovereenkomst Verpakkingen 2013 – 2022 tussen het Rijk, het verpakkende bedrijfsleven en gemeenten zijn afspraken gemaakt over de vermindering van de milieudruk door preventie en recycling. Eén van de afspraken is het beëindigen van het gebruik van PVC als verpakkingsmateriaal in supermarkten, tenzij niet anders mogelijk. Het KIDV heeft eind 2014 een lijst opgesteld om invulling te geven aan de term ’tenzij niet anders mogelijk’. Deze lijst ziet er als volgt uit: PVC als coating in metalen verpakkingen; PVC als liner voor kroonkurken van zogenaamde ‘twist-off’ flessen voor eenmalig gebruik; PVC als folie voor spruitgroente, paddenstoelen, dadels, bami-pakketten et cetera; PVC als verpakkingsmateriaal in de farmaceutische sector voor al wettelijk geregistreerde medicijnen voor zover relevant. PVC als folie bij vlees en vleesproducten staat niet op de lijst ‘tenzij niet anders mogelijk’, omdat alternatieven beschikbaar zijn, zoals Modified Atmosphere Packaging (MAP). Lees hier meer over de lijst.