Verpakkingen kunnen verschillende chemische stoffen bevatten. Wanneer zo’n verpakking in aanraking komt met een voedingsmiddel, kunnen de stoffen van de verpakking naar het voedingsmiddel migreren. Wanneer het product wordt geconsumeerd, kan de consument de betreffende stoffen binnenkrijgen, wat risico’s kan opleveren voor de gezondheid.
Het is een gegeven dat in de praktijk bepaalde stoffen van verpakkingsmaterialen naar het voedingsmiddel migreren. Dit is niet verboden, maar de migratie mag geen gevaar opleveren voor de gezondheid van mensen. Voor diverse verpakkingsmaterialen en specifieke chemische stoffen zijn door de Europese Commissie richtlijnen voor voedselcontactmaterialen en verordeningen voor kunststoffen opgesteld. Hierin staan eisen en limieten voor de aanwezigheid van mogelijk schadelijke stoffen.
Zowel de producent als de verwerker/gebruiker van verpakkingsmateriaal is dus verantwoordelijk om de mogelijke gevaren voor de voedselveiligheid te beheersen. De producent van verpakkingsmateriaal is verantwoordelijk voor het opstellen van een Declaration of Compliance (DoC, verklaring van overeenstemming). Met deze verklaring wordt aangegeven dat het verpakkingsmateriaal voldoet aan de Europese richtlijnen. De verwerker/gebruiker van de verpakkingsmaterialen moet deze DoC controleren en zorgen dat de gebruiksomstandigheden en voedingsmiddelen aansluiten bij het bedoelde gebruik van het verpakkingsmateriaal.
De onderwerpen van de factsheets zijn:
-
Minerale oliën
Onder minerale oliën worden chemische oliën verstaan, die (vaak) uit aardolie komen. Er zijn verschillende manieren waarop verontreinigingen met minerale oliën in levensmiddelen terecht kunnen komen. Bijvoorbeeld door het gebruik van smeermiddelen op machines tijdens de productie van levensmiddelen, of door hydraulische oliën in oogst- en productiemachines.
Een andere mogelijke bron van verontreiniging zijn voedselverpakkingsmaterialen. Bij verpakkingen van gerecycled papier of karton kunnen bijvoorbeeld verontreinigingen zitten van minerale oliën van inkt uit krantenpapier. Deze kunnen van het voedselverpakkingsmateriaal naar het levensmiddel migreren, waardoor mogelijk risico’s voor de consument ontstaan.
Er is nog veel onduidelijkheid over de risico’s van minerale oliën én over de eisen waaraan moet worden voldaan om verpakkingsmaterialen voedselveilig in te zetten, om migratie te voorkomen dan wel te minimaliseren. De factsheet Minerale oliën in verpakkingen geeft de stand van zaken weer van de risico’s van minerale oliën in voedselverpakkingsmaterialen. Ook wordt ingegaan op relevante wetgeving.
-
Bisfenol A
Coatings die voor kunststof en metalen verpakkingen worden gebruikt, kunnen de chemische stof Bisfenol A (BPA) bevatten. Ook polycarbonaat voedselcontainers kunnen BPA bevatten; dit wordt dan gebruikt om de verpakkingen doorzichtig of meer hittebestendig te maken. BPA kan risico’s voor de volksgezondheid opleveren. Toch kan BPA veilig in voedselcontactmaterialen worden toegepast. In de factsheet Bisfenol A in verpakkingen staat achtergrondinformatie over de toepassing van BPA in verpakkingen en welke eisen daaraan worden gesteld.
-
Microplastics
Microplastics hebben weliswaar geen directe relatie met voedselveiligheid, maar ze staan er ook niet helemaal los van: ze kunnen in verpakkingen voorkomen en in voedingsmiddelen terechtkomen. Of ze kunnen in het milieu belanden, wanneer plastic verpakkingen in de natuur worden weggegooid en tot kleine deeltjes afbreken. Uit onderzoek is nog te weinig bekend om uitspraken te kunnen doen over de invloed van microplastics in voedingsmiddelen op de gezondheid van mensen. Hiervoor is meer onderzoek nodig. De factsheet Microplastics in verpakkingen geeft meer informatie over de herkomst ervan, eventuele gezondheidsrisico’s en de laatste stand van zaken met betrekking tot het gebruik in (voedsel)verpakkingen.
-
Zware metalen
In Nederland gelden strenge eisen voor voedingsmiddelen om ervoor te zorgen dat het risico op een te hoge inname van zware metalen via voeding minimaal is. Maar hoe zit dat met verpakkingsmaterialen? In de factsheet Zware metalen in verpakkingen worden verschillende soorten zware metalen besproken, met informatie over de mogelijke risico’s daarvan, voorbeelden van incidenten én informatie over Europese en nationale wetgeving.
-
NIAS – Niet opzettelijk toegevoegde stoffen
Verpakkingen van levensmiddelen kunnen stoffen bevatten die niet opzettelijk zijn toegevoegd en mogelijk risico’s voor de voedselveiligheid opleveren. Deze stoffen worden veelal aangeduid als NIAS (non-intentionally added substances). Niet opzettelijk toegevoegde stoffen zijn in 2011 voor het eerst opgenomen in de Europese kunststofverordening. Sindsdien is er steeds meer aandacht voor. Ze kunnen op verschillende manieren in voedselverpakkingsmaterialen terechtkomen, bijvoorbeeld als verontreiniging in de grondstof of als gevolg van een reactie tijdens het productieproces. In de factsheet NIAS in verpakkingen staat achtergrondinformatie over de oorsprong, mogelijke risico’s en geldende wetgeving van deze stoffen.
-
Wetgeving voedselcontactmaterialen
Verpakkingen van levensmiddelen die direct in contact komen met het verpakte product, worden aangeduid als voedselcontactmaterialen. Deze mogen geen gevaar opleveren voor de volksgezondheid. De Europese Unie heeft hiervoor specifieke wetgeving opgesteld, die door de lidstaten in nationale wetgeving en maatregelen is vertaald. Maatregelen kunnen per land verschillen. De factsheet Wetgeving voedselcontactmaterialen geeft informatie over de Europese en Nederlandse wetgeving, die van toepassing is op verpakkingsmaterialen voor voedingsmiddelen.
Hulpmiddelen voedselverpakkingsmaterialen
Naast bovenstaande reeks factsheets, biedt het KIDV ook twee hulpmiddelen om producenten en importeurs van verpakkingen en verpakte producten te ondersteunen bij de beoordeling van hun verpakkingsmateriaal. De Beslisboom voedselverpakkingsmateriaal helpt om inzicht te krijgen of het materiaal veilig is voor het bedoeld gebruik én voldoet aan de wettelijke eisen. Het document ‘Wegwijs in de wetgeving van voedselverpakkingsmaterialen’ helpt om in kaart te brengen welke Europese wetgeving van toepassing is op een specifiek materiaal.
Het KIDV heeft de factsheets en hulpmiddelen opgesteld in samenwerking met Riskplaza. Riskplaza is een databank met informatie over de voedselveiligheid van ingrediënten, evenals maatregelen om de voedselveiligheidsgevaren te beheersen. Naar aanleiding van de lancering van deze nieuwe factsheets is het dossier Voedselveiligheid op deze website geactualiseerd.
