Informatie op verpakkingen ging vroeger over het product dat erin zat. Tegenwoordig gaat die informatie ook over de verpakking zelf: hoe duurzaam die is, of hoe goed recyclebaar dan wel composteerbaar. Op 2 september jl. hield het KIDV een online Verdiepingsbijeenkomst over zulke duurzame claims. Hierbij het verslag, inclusief links naar de verschillende presentaties. De webinar is ook terug te beluisteren.
“De diversiteit aan milieuclaims, keurmerken en logo’s is enorm. Sommige zijn goed onderbouwd, andere zijn niet meer dan een loze kreet of ze zetten de consument op het verkeerde been; soms per ongeluk, soms expres”, zo leidde verpakkingskundige Karen van de Stadt van het KIDV de webinar ‘Milieuclaims op verpakkingen’ in. Het is een actueel onderwerp, getuige de grote belangstelling (zo’n 225 deelnemers) voor deze Verdiepingsbijeenkomst. Eerder dit jaar publiceerde het KIDV een factsheet over milieuclaims, met een beschrijving van de wettelijke kaders en voorbeelden uit de praktijk. Wanneer kan je een 'duurzame' claim gebruiken en wanneer wordt deze ten onrechte gesteld en kan dit misleidend zijn voor de consument? Tijdens de webinar werd hier zowel vanuit juridisch perspectief naar gekeken als vanuit het perspectief van consumenten en bedrijven.
Klik hier voor de introductie van Karen van de Stadt.
“Voor milieuclaims bestaat geen specifieke wetgeving. Er zijn wel algemene regels en richtsnoeren, bijvoorbeeld van de Europese Commissie en de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Ze zijn erop gericht consumenten te helpen in het maken van duurzame keuzes én om oneerlijke concurrentie en greenwashing tegen te gaan”, aldus Jasmin Buijs van Axon Advocaten, mede-auteur van de KIDV-factsheet Milieuclaims. Zij gaf een overzicht van de bestaande regelgeving en stond met name stil bij de Leidraad Milieuclaims van de ACM en de Milieu Reclame Code van de Reclame Code Commissie. Haar tips aan bedrijven: “Wees eerlijk: zorg dat jouw milieuclaim niet de indruk wekt dat de verpakking duurzamer is dan in werkelijkheid het geval is. Maak de claim zo specifiek mogelijk. Geef aan waar het duurzaamheidsvoordeel precies in zit. Hoe meer je uitlegt, hoe minder verwarring er ontstaat en hoe minder de consument wordt misleid.”
Uit onderzoek van de ACM in 2020 bleek dat vaak algemene termen zoals ‘groen’, ‘duurzaam’ en ‘milieuvriendelijk’ zonder verdere uitleg worden gebruikt. Ook is vaak onduidelijk op welke (onderdelen van) producten de claims van toepassing zijn en dat de onderbouwing van duurzaamheidsclaims vaag is, of onderbouwing niet beschikbaar is. Buijs: “In de Milieu Reclame Code staat onder meer dat milieuclaims niet mogen misleiden, dat ze aantoonbaar juist moeten zijn en dat verwijzingen naar wetenschappelijke werken representatief en controleerbaar juist dienen te zijn. Verder heeft de Europese Commissie in haar actieplan voor de circulaire economie aangekondigd dat bedrijven hun milieuclaims moeten staven. Door gebruik van standaardmethoden en ecologische footprints moeten milieuclaims in de hele EU betrouwbaar, vergelijkbaar en controleerbaar worden.” De Europese commissie komt later dit jaar met een voorstel voor een Europese verordening op dit gebied. Het KIDV houdt deze ontwikkelingen in de gaten en zal de factsheet aanpassen indien nodig.
Klik hier voor de presentatie van Jasmin Buijs.
Directeur Ika van de Pas van Milieu Centraal zegt dat er inmiddels zo’n driehonderd keurmerken en bedrijfslogo’s voor duurzaamheid zijn. Alleen voor voedingsmiddelen zijn er al 140. “Het is een oerwoud. Welke is te vertrouwen en wat betekent het precies? Welke verpakking is het beste voor het milieu en welke is het beste recyclebaar?” Om consumenten in staat te stellen de juiste keuze te maken, heeft Milieu Centraal de Keurmerkenwijzer gemaakt. Het is een overzicht van keurmerken en logo’s, die iets zeggen over voedingsmiddelen en allerlei andere producten. Er staat ook in hoe Milieu Centraal ze beoordeelt. “Met voedsel zijn we een stapje verder gegaan dan voor de andere categorieën. In januari 2019 hebben we alle voedselkeurmerken en -logo's met een duurzaamheidsclaim op een rij gezet. Het resultaat was dat tien voedselkeurmerken boven de rest uitsteken door strenge eisen, betrouwbare controle en duidelijke informatie. Als je in de winkel op deze topkeurmerken let, ben je goed bezig”, aldus Van de Pas. ”We doen dit voor consumenten, maar een aardige spin-off is dat producenten en retailers voor hun inkoop óók gebruik maken van de Keurmerkenwijzer. Zij kunnen zich hiermee van de rest onderscheiden.”
Van de Pas zou het aantal keurmerken drastisch willen verminderen, of die in te ruilen door een logo dat duidelijk iets zegt over de duurzaamheid en/of recyclebaarheid van producten en hun verpakkingen. “Het wantrouwen bij consumenten over de huidige logo’s is groot. Tegelijkertijd bestaan bij consumenten veel misvattingen, bijvoorbeeld over gerecycled en biobased plastic. Een informatielogo of keurmerk over de duurzaamheid of recyclebaarheid kan veel onduidelijkheid wegnemen. Het zou moeten worden afgegeven door een autoriteit op het gebied van verpakkingen en dan denk ik aan het KIDV. Als het KIDV zijn inzichten uit de Recyclechecks naar consumenten vertaalt, dan komen we daar al heel ver mee.”
KIDV-directeur Chris Bruijnes die de webinar voorzat, peilde met twee stellingen de steun voor zo’n aanpak en die bleek vrijwel unaniem. Op zijn vraag aan Ika van de Pas wat dat volgens haar betekent, antwoordde zij: “Dat er werk aan de winkel is!”
Klik hier voor de presentatie van Ika van de Pas.
De derde gastspreker was Tom Domen, die bij Ecover verantwoordelijk is voor innovatie en duurzaamheid. Het schoonmaakmiddelenmerk staat letterlijk en figuurlijk bijna synoniem voor duurzaamheid. Maar eerlijk gezegd heeft Domen niet veel op met duurzame claims. “Veel claims staan ver af van de realiteit of mensen begrijpen ze niet. Begrippen zoals afbreekbaarheid en biobased worden steeds door elkaar gehaald. De onderbouwing van claims is cruciaal, maar daar wordt vaak tegen gezondigd. Ik zeg: beter geen claim, dan een valse claim.”
“Hoe je als merk geloofwaardig kunt zijn, hangt van veel meer af dan een claim. Wij kiezen liever voor acties, waarmee we consumenten op een ludieke manier bij het onderwerp verpakkingen betrekken. Zo laten we zien wat we doen en maken we op een genuanceerde manier duidelijk waarom we welke keuzes maken.” Als voorbeeld uit de afgelopen jaren noemt hij de inzet van plant based plastic en ocean plastic. “Niet als dé oplossing, maar als onderdeel van de oplossing. Nu zitten we op het spoor van recycling naar herbruikbaar”, aldus Domen. In steeds meer winkels plaatst Ecover navulstations, waardoor flessen voor afwasmiddel, wasmiddel en allesreinigers meer dan vijftig keer kunnen worden hergebruikt. “Met het juiste verhaal erbij: beter hervullen dan dumpen. Dat snappen consumenten heel goed.”
Klik hier voor de presentatie van Tom Domen.
Download hier de KIDV-factsheet Milieuclaims. De factsheet is ook in het Engels beschikbaar.
