Vertrouwen op de kracht van de natuur

Mycelium, wat is dat en hoe werkt het precies? Deze vragen stelde het KIDV aan de trotse eigenaren Jan Berbee en Arthur Morée van Grown.bio. “Mycelium is het wortelnetwerk van paddenstoelen”, antwoordt Berbee. “Wanneer je dit mengt met een beetje water en landbouwafval, zoals hennep-, mais- en rijstresten of bijvoorbeeld koffieprut, dan fungeert het als een soort levende lijm. Dit geheel heet met een mooi woord: substraat. Wanneer je dat afbakt, krijg je een keihard materiaal. Het enige wat je hoeft te doen is een mal vullen en vervolgens wachten, zodat het goedje groeit, sterker wordt en uiteindelijk bindt. Wanneer je het vervolgens droogt, ontstaat een stevig en duurzaam product of verpakking. Dit is natuurlijk een onwijs sexy verhaal: een levende schimmel die als natuurlijke lijm fungeert.”

Het begon allemaal toen een opdrachtgever Berbee vroeg om eens na te denken over een alternatief voor het typische blauwe kunststof bakje waarin champignons nog niet zo lang geleden allemaal waren verpakt. Hij begon zijn zoektocht op het internet. Hij typte mushroom packaging in en kreeg direct een hit: het Amerikaanse bedrijf Ecovative popte op. “Al snel kwam ik erachter dat het hier niet ging om verpakkingen vóór paddenstoelen, maar verpakkingen ván paddenstoelen. Dat vond ik wel gaaf,” aldus Berbee. Hij belde de Amerikanen op en van het een kwam het ander. Al snel ontstond het idee om het concept naar Europa te brengen. Berbee vloog naar de Verenigde Staten om bij Ecovative het proces van dichtbij te bekijken. “Dat was in 2016. In 2018 kreeg ik de licentie en startten we in een kleine fabriek in Hedel. Uiteindelijk zijn we verhuisd naar deze ware fabriek in Heerewaarden. In 2020 is de capaciteit aanzienlijk vergroot en hebben we de fabriek gemoderniseerd. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van nieuwe substraattypes, de bouw van grotere groeicellen en de automatisering van het proces om de mallen te vullen.”

Lokale productie

De fabriek kan nog wel een factor vier of vijf groter volgens Berbee, maar niet veel méér: “Het idee is om samen met andere ondernemers te kijken hoe we een olievlek kunnen creëren. Zo blijven we lokaal. Idealiter staat er elke 500 á 600 kilometer een myceliumfabriek, om zo duurzaam mogelijk te kunnen produceren. Op die manier kunnen we gebruikmaken van lokaal substraat dat we inkopen bij plaatselijke paddenstoelenkwekers. In de fabriek zelf proberen we ook een verschil te maken door medewerkers uit de buurt aan te nemen en die – zoals dat vaak wordt gezegd - een afstand tot de arbeidsmarkt hebben.” Inmiddels is de olievlek zich inderdaad aan het verspreiden. Grown.bio heeft al partners buiten de grenzen gevonden die daar een myceliumfabriek (gaan) opzetten: Frankrijk, Spanje, Bulgarije en Duitsland zijn enthousiast.

Onze afzetmarkt zoeken we in een niche: wel Rolex, geen horloge van een tientje'

Naast deze productiepartners zit ook het merendeel van de klanten in het buitenland. “Het is niet bewust dat we over de grens meer afnemers hebben. Als je verpakkingen maakt, moet er ook een te verpakken product zijn. Dan ga je dus op zoek naar bedrijven die veel produceren en die productie zit nu eenmaal vaak in andere landen”, aldus Berbee. Grown.bio richt zich met de mycelium verpakkingen op het hogere segment, zoals cosmetica en elektronica. “Toen we net gestart waren, was onze verpakking tien keer zo duur als het alternatieve materiaal piepschuim. Nu we sterk zijn gegroeid, is dat gedaald naar ‘slechts’ vijf keer zo duur. Dit heeft als gevolg dat ik mijn afzetmarkt zoek in een niche; wél Rolex, maar geen horloge van een tientje. Wél een verpakking voor een nachtcrème van honderd euro, maar niet voor de crème van een huismerk.”

Het hogere segment waar Grown.bio zich op richt, vindt het prijsverschil vaak een minder groot probleem. “Het besef begint nu écht te komen dat klanten een verpakking willen die passen bij hun duurzame producten. Oftewel: bij een duurzaam product hoort óók een duurzame verpakking. De markt is klaar voor alternatieve materiaalsoorten.”

Morée vult aan: “De consument lijkt hier ook klaar voor te zijn. Wij proberen onze verpakkingen tevens zo te ontwerpen dat ze óf kunnen worden hergebruikt óf in een andere functie opnieuw kunnen worden gebruikt. Daarnaast zijn ze thuis composteerbaar – je kunt de mycelium verpakking verkruimelen en tussen de planten in huis of in de tuin gooien.” Neem de kaarsenverpakking van een van de klanten van Grown.bio. De bovenkant kan worden gebruikt als plantenpotje; dit wordt gestimuleerd door bloemzaadjes mee te leveren. De onderkant is ook multifunctioneel. Berbee zelf zet het bijvoorbeeld thuis in als zeepbakje.  

CO2-negatief

Naast een alternatief voor kunststoffen van fossiele brandstoffen, zoals piepschuim (EPS) en geëxpandeerd polyetheen (EPE), is de mycelium verpakking ook een alternatief voor zogenoemd foam-in-place en soms zelfs voor hout. Het materiaal is absorberend, stoot- en schok-afwerend en CO2-negatief. “Dat laatste is vaak lastig uit te leggen”, zegt Berbee. “Mycelium is een organisme, net zoals jij en ik. Het neemt zuurstof op en stoot CO2 uit. Mycelium zelf haalt dus geen CO2 uit de lucht, maar het substraat bestaat óók uit hennep en dat doet dat wel. Een kilo hennep neemt drie kilo CO2 op. Wij maaien, hakselen en vervoeren dit naar de fabriek, waar we er mycelium bij stoppen, het laten groeien in een mal en vervolgens drogen. Stel dat we het vervolgens driehonderd kilometer verderop bezorgen bij een klant, dan blijft na al deze activiteiten nog steeds zo’n 1,5 kilo CO2 in de verpakking over. We zijn trots op ons CO2-negatieve product!”

Op die manier staat omdenken bij Grown.bio dus centraal: in plaats van minder afval te produceren, streven ze ernaar uitstoot te absorberen. En dat gaat breder dan alleen verpakkingen. De producten zijn bijvoorbeeld ook te vinden in gebouwen, interieurs, de bouwsector en zelfs als decor in de film- en theaterindustrie. “Alles is mogelijk en niets is te gek”, stellen Berbee en Morée. “Laat deze  verpakkingsrevolutie maar beginnen!"

Zie ook: Grown.bio wint KVK Innovatie Top 100.