Is hergebruik duurzamer dan wegwerp? Tijdens de webinar van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) en Mission Reuse op 10 december jl. gingen verschillende sprekers op zoek naar het antwoord op deze vraag. Aanleiding voor deze online bijeenkomst vormde de verkenning die Mission Reuse afgelopen zomer, in opdracht van het KIDV uitvoerde naar het potentieel van herbruikbare bekers in Nederland.
Ja, hergebruik is duurzamer. Inge Luyten van Mission Reuse gaf meteen maar het antwoord op de vraag. “Maar toch is die milieuwinst geen eenduidig verhaal. Herbruikbare bekers zijn gemaakt van dikker materiaal dan wegwerpbekers. Extra transport en wasfaciliteiten zijn nodig om ze weer terug in omloop te brengen. Maar hoe vaker je zo’n beker hergebruikt, hoe duurzamer die beker wordt ten opzichte van iedere keer een wegwerpbeker gebruiken. Dat wijzen verschillende levenscyclusanalyses uit. Een goed werkend systeem voor herbruikbare bekers heeft daarom al snel minder milieu-impact dan wegwerpbekers. ” Vooral nu we te maken hebben met corona, is ook de veiligheid van hergebruik een veel terugkerend vraagstuk. Luyten: “Meer dan 125 experts wereldwijd zeggen dat wegwerp niet veiliger of onveiliger is dan hergebruik. Voedselveiligheid en hygiëne moeten we waarborgen in elk systeem.” Zij verwees naar de Sustainable Event Guide, een gids met tips voor hergebruik en hygiëne op evenementen, die ook bruikbaar zijn voor de horeca.
Op welke manier herbruikbare bekers in Nederland een succes kunnen worden, is volgens Luyten afhankelijk van de context. Er zijn grofweg drie contexten waarin herbruikbaar kan worden toegepast: een volledig open systeem, zoals een stad met meerdere deelnemende cafés; een gesloten omgeving waarbij de klant het terrein niet verlaat, zoals een festival; of een gesloten omgeving met één vaste locatie, zoals een kantoor of school. “Elke context vraagt om andere oplossingen voor hergebruik”, aldus Luyten. “Denk aan de hoogte van de waarborg, mate van automatisering of kansen voor marketing. Ondernemers kunnen zich laten afschrikken door de complexiteit van dat vraagstuk. Met Mission Reuse reiken we inzichten en handvatten aan, zodat ondernemers beter weten waar ze kunnen beginnen.”
Mission Reuse is een collectief van Natuur & Milieu, Recycling Netwerk Benelux en Enviu én is deelnemer aan de Community of Practice Herbruikbare verpakkingen van het KIDV. De CoP is opgericht om gezamenlijke uitdagingen en kansen van herbruikbare verpakkingen verder te onderzoeken. Er doen partijen aan mee die bezig zijn met het verduurzamen van hun verpakkingen, door herbruikbare opties te bestuderen en implementeren. Tot de deelnemers behoren supermarkten, merkeigenaren, dienstverleners, start-ups, kennisinstellingen en NGO’s. Eén daarvan is Muuse, een oorspronkelijk Aziatisch, succesvol softwareplatform dat het mogelijk maakt om herbruikbare verpakkingen individueel te tracken, van supermarkt of café naar consument en dan terug naar inname-plekken, wasgelegenheden en de opslaglocatie. Het platform werkt met QR-codes op de herbruikbare producten die gebruikers gemakkelijk kunnen scannen.
Tijdens de webinar ging projectleider Marcel Keuenhof van het KIDV in gesprek met oprichter en CEO Brian Reilly. “Toen ik nadacht over oplossingen voor wegwerp, realiseerde ik me dat we vóór wegwerp zoveel hergebruiksystemen gebruikten. We werken nu eigenlijk aan een stap terug en daar hebben we meer bewustzijn voor nodig.” Muuse zet het systeem momenteel vooral in voor koffiebekers en maaltijdcontainers. In Azië werken ze daarvoor samen met de grootste bezorgservices. Reilly: “Je betaalt geen waarborg voor de verpakking, maar als je het niet na dertig dagen en twee herinneringen terugbrengt, betaal je een boete. Zo wilden we meer mensen aanmoedigen om het uit te proberen. Het is belangrijk dat een product zoveel mogelijk wordt hergebruikt.” Gelukkig is dat tot nu toe geen probleem. “Op dit moment doen de meeste gebruikers mee vanuit duurzame overwegingen. Mede daardoor hebben we een zeer goede teruggave van de producten, tot wel 95 procent. De volgende groep (red. minder duurzame) gebruikers kan wat meer uitdaging bieden om deze teruggave hoog te houden.”
Lore Mariën van de Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij (OVAM) vertelde over haar ervaringen in België. In 2018 werd in Vlaanderen wetgeving geïntroduceerd rondom cateringmateriaal, naar aanleiding van een studie die uitwees dat hergebruik milieuvriendelijker was dan wegwerp. In januari 2020 is die wetgeving ingevoerd. “In Vlaanderen zijn organisatoren nu verplicht om drank op evenementen te serveren in herbruikbare bekers, behalve als het écht niet anders kan. Dan moet minstens 90 procent van de wegwerpproducten worden ingezameld voor recycling.”
Maar hoe controleer je dat? Daar heeft het OVAM iets op verzonnen. “Grote bedrijven, zoals de Pukkelpop-organisatie, kunnen echt een controle verwachten, maar ook kleinere organisatoren moeten zich houden aan de wet. Iedereen die overschakelt, wordt begeleid met een stappenplan en informatie om hen te helpen. Zo hebben we subsidie in het leven geroepen voor gemeenten, zodat ze vijftig procent korting krijgen bij aankoop van herbruikbare bekers. Zij zijn toch een soort uitleencentrum voor lokale evenementen. Voor de overheid gelden overigens strengere regels. Voor hun evenementen geldt een volledig verbod op wegwerpbekers, net als op de overheidskantoren.” Vanaf 2022 moeten Vlaamse overheden op eigen evenementen en op eigen locaties ook alle voedingsmiddelen in herbruikbare containers aan gaan bieden.
Nederland heeft nog geen vergelijkbare wet- of regelgeving. Maar ook in ons land moeten we aan de slag. In de Single Use Plastics-richtlijn die komend jaar van kracht wordt, is op Europees niveau vastgelegd dat alle EU-lidstaten stappen moeten ondernemen om gebruik van de meest voorkomende plastic wegwerpproducten te verminderen. Bekers horen daar ook bij. Sanne Westra van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vertelde meer over de Nederlandse praktijk. “We zijn druk bezig met de beleidsmaatregelen. We zien mogelijkheden in het beprijzen van wegwerpverpakkingen, net zoals bij de plastic tasjes, maar overwegen ook een volledig verbod op wegwerpproducten in bepaalde situaties, zoals bij semipublieke instellingen of festivals. Daarnaast overwegen we een verplichting voor aanbieders om altijd herbruikbare alternatieven naast wegwerp aan te bieden, zodat die keuze er is voor de consument.”
Klik hier voor het onderzoeksrapport 'weg met de wegwerpbeker'.
Via onderstaande video kunt u de gehele webinar terugkijken.
