Wat zijn de belemmerende factoren om laminaten te recyclen en bestaan vervangende materialen? Tijdens de Verdiepingsbijeenkomst ‘Laminaten onder de loep’ van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) passeerden alle wetenswaardigheden over deze flexibele kunststof verpakkingen de revue. Het KIDV informeerde de deelnemers over de stand van zaken, op basis van eigen onderzoek en op basis van de zogeheten concept design guidelines van Ceflex (Circular Economy for Flexible Packaging) om de recyclebaarheid van laminaten te verbeteren.
Producten zoals koffie, soep, chips en snoep worden veelal verpakt in flexibele laminaat verpakkingen. Laminaten bestaan uit dunne laagjes van verschillende materialen, vaak een combinatie van kunststof en aluminium. Ze hebben goede functionele eigenschappen, maar zijn moeilijk te recyclen en daardoor niet optimaal circulair inzetbaar. Flexibele verpakkingen die uit mono-materiaal bestaan, kunnen vaak beter worden gerecycled. “De uitdaging waar we voor staan, is om te kijken of laminaten door recyclebare mono-materialen kunnen worden vervangen of om ervoor te zorgen dat laminaten zo min mogelijk verstorend zijn voor de bestaande recyclingprocessen. Met het oog op de toekomst moet worden gekeken of bepaalde laminaten misschien ook gerecycled kunnen met nieuwe technologieën”, aldus verpakkingskundige Niels van Marle van het KIDV.
Laminaten worden toegepast om producten te beschermen, onder meer tegen vocht, zuurstof en licht. Door gebruik van een minimale hoeveelheid materiaal is het een efficiënte manier om de houdbaarheid van het product te verlengen. Vanwege deze eigenschappen komen ze - als je de milieubelasting van een verpakking berekent met een levenscyclusanalyse - als zeer duurzame optie naar voren.
“Voor vele verpakkende bedrijven zijn laminaten vooralsnog een onvervangbaar verpakkingsmateriaal. Bij de huidige doelstelling van bedrijven om in 2030 alle kunststof verpakkingen recyclebaar te maken en minder fossiele grondstoffen te gebruiken, vormen ze een grote uitdaging”, zei KIDV-directeur Chris Bruijnes bij de opening van de Verdiepingsbijeenkomst.
Het is op dit moment financieel niet rendabel om laminaten te recyclen met behoud van kwaliteit. Laminaten met opgedampt aluminium bijvoorbeeld worden verbrand met het restafval of sorteerresidu. Overige laminaten komen in het gunstigste geval na sortering in de stroom mix kunststoffen terecht, waardoor ze niet meer voor nieuwe flexibele verpakkingen kunnen worden gebruikt.
Het KIDV heeft onderzocht of er op korte of middellange termijn reële alternatieven zijn voor laminaten, die de juiste functionaliteit bieden en ook circulair inzetbaar zijn. Het onderzoeksrapport verschijnt voor de zomer. Tijdens de Verdiepingsbijeenkomst gaf verpakkingskundige Niels van Marle van het KIDV een overzicht van de belemmeringen en noemde hij ook al enkele voorlopige conclusies en aanbevelingen. “Bij tien meerlaagse flexibele multi-materialen hebben we bekeken waar zij belemmeringen in de recycling opleveren. De redenen zijn verschillend: er is bijvoorbeeld geen inzameling geregeld, de materialen zijn niet of slecht te sorteren, of ze kunnen om technische en/of financiële redenen niet in de huidige systemen worden gerecycled.”
Voor de tien onderzochte materialen zijn vervangende structuren mogelijk die wél recyclebaar zijn, aldus Van Marle. De samenstelling van deze alternatieve materialen is gebaseerd op de concept design guidelines van Ceflex, een internationale samenwerking van consortia en bedrijven uit de kunststof verpakkingsketen. De Ceflex-richtlijnen houden zo veel mogelijk rekening met de gewenste functionaliteiten. Tijdens de Verdiepingsbijeenkomst lichtte directeur Graham Houlder de richtlijnen toe.
Toch blijkt in de praktijk één op één vervanging van bestaande laminaten lastig of niet mogelijk. Van Marle: “De originele materialen zijn specifiek ontworpen en vaak jarenlang geoptimaliseerd voor specifieke toepassingen. Aanpassingen kunnen kritische gevolgen hebben voor de functionaliteit; dat moet je per situatie beoordelen.” Alternatieve materialen zijn soms niet duurder of zelfs goedkoper dan de originele. “Maar in een aantal gevallen kunnen ze de verwerking op de bestaande apparatuur en in bestaande processen bemoeilijken. Dit kan leiden tot reductie van de lijnsnelheid en mogelijk ook tot meer productuitval. Deze kosten kunnen veel impact hebben op de totaalkosten van de product-verpakkingscombinatie”, aldus Van Marle. Hij zegt dat de alternatieve materialen verder moeten worden doorontwikkeld, waarbij ook naar optimalisatie van apparatuur en processen moet worden gekeken.
Het KIDV ontwikkelt een Recyclecheck waarmee bedrijven relatief eenvoudig kunnen vaststellen of flexibele kunststof verpakkingen in de huidige situatie goed recyclebaar zijn of niet. De Recyclecheck geeft ook adviezen en tips met het oog op toekomstige ontwikkelingen en trends. Er bestaat al een Recyclecheck voor vormvaste kunststof verpakkingen. Het Center for Research in Sustainable Packaging (CRISP) waar het KIDV deel van uitmaakt voert dit jaar onderzoek uit naar de toepassing van laminaten in verpakkingen, hoe dit anders en/of beter kan om verpakkingen te verduurzamen.
Hieronder kunt u de slides van de presentaties downloaden.
Klik hier voor de presentatie van Graham Goulder (Ceflex).
Klik hier voor de presentatie van Ulphard Thoden van Velzen (CRISP).
Klik hier voor de presentatie van Niels van Marle (KIDV).
