Worden herbruikbare verpakkingen – op langere termijn - de norm? Wat zijn de succesfactoren en welke branches maken er straks de grootste sprongen voorwaarts mee? Deze vragen gaven de 150 deelnemers aan de KIDV Verdiepingsbijeenkomst over herbruikbare verpakkingen op 28 juni jl. genoeg stof voor discussie. Feit is dat deze verpakkingen – onder druk van nieuwe wetgeving ook – aan een opmars bezig zijn. Maar óók dat er veel uitdagingen zijn om hergebruiksystemen opgeschaald te krijgen.
"Aan enthousiasme en ambities ontbreekt het niet”, stelde KIDV-directeur en dagvoorzitter Chris Bruijnes vast en dit was ook goed te merken op het marktplein bij de Verdiepingsbijeenkomst, waar twaalf partijen hun initiatieven op het gebied van herbruikbare verpakkingen tentoonstelden (zie video onderaan dit artikel). Ook de belangstelling voor het onderwerp is groot, niet alleen bij professionals maar ook bij consumenten en in de media. Tegelijkertijd zijn er veel vragen, van hoe het nu precies zit met de wet- en regelgeving tot de hygiëne en het werkelijke milieuvoordeel. Voldoende aanleiding voor het KIDV om een aantal experts op het podium te zetten en samen met het publiek de stand van zaken te bepalen.
Als eerste kreeg Sanne Westra het woord. Als senior beleidsmedewerker circulaire economie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zorgt zij voor de implementatie van de Europese richtlijn voor Single Use Plastics (SUP) in de Nederlandse wet- en regelgeving. De maatregelen om tot een vermindering in het gebruik van wegwerpbekers en -voedselverpakkingen te komen, zijn uitgewerkt in een ministeriële regeling. De regeling treedt deels in 2023 en deels in 2024 in werking. De maatregelen hebben grote invloed op verschillende verpakkingstypes, zoals kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik. “De komende vijf á tien jaar komt er vanuit de SUP-richtlijn nog heel wat op ons af. Daarnaast is ook een herziening van de Verpakkingsrichtlijn aangekondigd, eind dit jaar, inclusief allerlei ambities op herbruikbaar.”
Westra schetste de getalsmatige enorme omvang van het SUP-domein (meer dan zeven miljard plastic bekers en maaltijdverpakkingen voor eenmalig gebruik) en gaf een toelichting op de ministeriële regeling. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen ‘consumptie ter plaatse’ en ‘consumptie onderweg’, waartoe ook afhaal- en bezorgmaaltijden worden gerekend. Voor wat betreft die laatste categorie komt er per 1 juli 2023 een verbod op het gratis verstrekken van kunststof bekers en verpakkingen. Ook moeten herbruikbare alternatieven voor deze verpakkingen worden aangeboden, bijvoorbeeld via een retour-/statiegeldsysteem of volgens het ‘bring your own’ principe.
Klik hier voor de presentatie van Sanne Westra.
Waar Albert Heijn onlangs de eerste schappen voor ‘verpakkingsvrije’ boodschappen inrichtte, timmert Ecover al jaren aan de weg met refill systemen voor zeep- en reinigingsmiddelen. “Als uit onderzoek blijkt dat 71 procent van de consumenten positief staat tegenover het gebruik van hervulbare verpakkingen, waarom is het dan nog steeds maar een niche?” Tom Domen (Global head of Long Term Innovation bij Ecover + method) stelde die vraag aan het begin van zijn presentatie, om dat vervolgens met een rondgang langs hindernissen en drivers haarfijn uit te leggen. Ze staan op een rij in zijn presentatie.
Dat ze nog niet mainstream is, houdt Ecover niet tegen. Domen liet zien hoe de systemen in de loop der jaren zijn doorontwikkeld, waardoor ze compacter, schoon en veilig in gebruik zijn. Voor de grote doorbraak is standaardisatie van zowel flessen als automaten een belangrijke voorwaarde. “Dat lijkt lastig zolang marketeers voor het zeggen hebben hoe verpakkingen eruit moeten zien”, beseft Domen. “Maar de tijd verandert in ons voordeel. Recycling is niet meer het antwoord op alles. En waar een wegwerpverpakking voor consumenten totaal waardeloos is, kun je aan herbruikbare verpakkingen juist heel veel toevoegen om de interactie met en loyaliteit van consumenten te verhogen. Wij noteren daardoor anderhalf tot drie keer hogere verkoopcijfers.”
Klik hier voor de presentatie van Tom Domen.
Verpakkingskundige Marcel Keuenhof is bij het KIDV projectleider van de Community of Practice Herbruikbare verpakkingen, die in 2019 van start ging met zo’n 25 koplopers uit het bedrijfsleven. Inmiddels zijn meer dan zeshonderd partijen uit alle hoeken van de verpakkingsketen aangesloten bij de CoP. Vooruitlopend op de officiële lancering later dit jaar, verklapte hij dat de samenwerking in dit platform een internationaal vervolg krijgt met Planet Reuse. Het is het eerste Europese online platform en netwerk om professionals op het gebied van herbruikbare verpakkingsoplossingen met elkaar te verbinden.
In zijn presentatie haalde Keuenhof verschillende misconcepties over herbruikbare verpakkingen aan. Ze zouden niet milieuvriendelijker zijn en zelden rendabel én veel logistieke en administratieve rompslomp met zich meebrengen. Ook is de wetgeving complexer dan voor ‘gewone’ verpakkingen en zou het moeilijker zijn om consumenten ervoor te interesseren. “Op al die punten zijn er hobbels, maar zeker ook kansen”, stelt Keuenhof. “In de afgelopen jaren zijn veel lessen geleerd. Door standaardisatie en goede afstemming, maar ook door verder te bouwen op bewezen business-to-business modellen, is er veel potentie en besparingspotentieel voor herbruikbare verpakkingssystemen.”
Klik hier voor de presentatie van Marcel Keuenhof.
Voor de afsluitende paneldiscussie schoven Martijn Bijmolt (Pieter Pot), Marieke Lenders (Mission Reuse) en Roland ten Klooster (Universiteit Twente) aan. Pieter Pot groeide de afgelopen jaren uit van een start-up, die in Rotterdam op de bakfiets ‘droge’ voedselwaren in retourverpakkingen thuis bezorgde, naar een onderneming met 100.000 accounts. Bijmolt: “Een kwart daarvan bestelt actief. Inmiddels opereren we landelijk - zelfs in België - en is ons assortiment behoorlijk uitgebreid.” Mission Reuse voert samen met bedrijven pilots en onderzoeken uit over herbruikbare verpakkingen, om innovatieve concepten te kunnen opschalen. Daarnaast lobbyt Mission Reuse op Europees, nationaal en zelfs lokaal niveau om een level playing field te creëren in wet- en regelgeving. Lenders: “Zodat hergebruik en innovaties kunnen concurreren met wegwerpverpakkingen.”
Gaan herbruikbare verpakkingen het echt helemaal maken, wilde discussieleider Chris Bruijnes na het aanhoren van alle presentaties weten van Roland ten Klooster? “We krijgen meer hergebruik, die trend is duidelijk te zien. Maar er is ook al jarenlang een andere trend, namelijk dat sinds de jaren zeventig mensen tijd besparen op het maken van eten. De tijd die ze bezig zijn met bedenken wat ze eten, boodschappen doen en de bereiding van het eten, is teruggelopen van 45 naar 18 minuten per dag. Ik krijg vaak de vraag of al dat verpakkingsmateriaal wel nodig is. Nee, zeg ik dan, als jij elke dag met je herbruikbare tasje naar het winkelcentrum gaat, zijn veel verpakkingen niet nodig. Daar hebben de mensen de tijd niet meer voor over.”
“Nu kopen consumenten boodschappen voor de hele week of laten ze die thuisbezorgen. De hoeveelheid plastic verpakkingsmateriaal die hiervoor wordt gebruikt, is per dag gemiddeld zo’n honderd gram per persoon. Je kunt dus stellen dat elke vijf gram plastic verpakkingsmateriaal ons twee tot vier minuten per dag bespaart. Dit is de grote driver die overal achter zit. De kosten hebben ze daar voor over. Het mooie aan Pieter Pot en Mission Reuse is dat zij met hun initiatieven sturen op gedrag. Zij maken mensen bewust van het feit, dat als je enige inspanning levert, je met minder verpakkingsmateriaal toe kunt. Ik zou graag willen dat consumenten beter nadenken over hun keuzes in plaats van alle problemen op andere partijen af te schuiven.”
Of herbruikbare verpakkingen op langere termijn de norm worden? Bijmolt: “Als consumenten het willen, gaat de markt ervoor zorgen.” Uit de zaal: “Er zitten ongetwijfeld haken en ogen aan en uiteindelijk zal herbruikbaar niet voor alles een oplossing zijn, maar we kunnen toch niet niets doen?” Ten Klooster: “In Frankrijk worden winkels groter dan 400 meter verplicht om ten minste 20 meter in te richten met herbruikbaar. Kan dat in Nederland ook?” Westra: “Uiteraard kijken we ook naar wat in andere landen gebeurt en of wij daar een voorbeeld aan kunnen nemen.”
“Er zijn nog heel veel innovaties nodig. Bijvoorbeeld om retour- en reinigingsprocessen (hygiëne) te optimaliseren en om het allemaal zo makkelijk mogelijk te maken voor consumenten. Systemen moeten nog heel ver worden doorontwikkeld, maar dat kan”, denkt Lenders. “Bedrijven moeten vooral veel pionieren en testen en niet alleen maar aan obstakels denken. Geloof in je missie en voer die uit. Maar dat moeten ze niet allemaal op eigen houtje gaan doen. Want dan krijg je inefficiëntie en hoge kosten, geen standaardisatie en geen consumentengemak, want mensen snappen dan niet meer waar ze wat moeten inleveren. Samenwerking, standaardisatie en gezamenlijke systemen gaan daarbij helpen.”
Voor een overzicht van alle foto's die tijdens de Verdiepingsbijeenkomst zijn gemaakt, klik hier.
