Businessmodellen in de verpakkingsrecyclingketen

Salih Çevikarslan, postdoctoraal onderzoeker en Agent Based Modelling-specialist aan de Universiteit Twente, onderzocht hoe de Nederlandse kunststof verpakkingsketen kan worden getransformeerd naar een circulaire keten. De onderzoeker maakt daarbij gebruik van een speciaal ontwikkeld simulatiemodel om de samenhang tussen de businessmodellen van verschillende bedrijven uit de kunststof verpakkingsketen in kaart te brengen en effecten van beleidsopties door te rekenen.

Çevikarslan maakt met zijn onderzoek duidelijk dat bedrijven in de verpakkingsketen nog een lange weg hebben te gaan om het kunststof afval kwalitatief en kwantitatief beter te recyclen en daarmee de kunststofketen te sluiten. Ook in Nederland, dat nota bene tot de Europese koplopers op dit gebied behoort. “Door nieuwe technologische ontwikkelingen en veranderende businessmodellen te leren begrijpen en te implementeren bij Nederlandse bedrijven in de kunststof verpakkingsketen, kunnen we het huidige afvalsysteem verbeteren, zowel in financiële als materiële zin. Qua businessmodellen zien we grote veranderingen in de manier waarop bedrijven tegenwoordig worden gerund. De innovatieve denkwijze en het buiten de bestaande paden denken, zoals bedrijven als Uber en Airbnb doen, daarvan kunnen we nog veel leren. Ook de verpakkingsindustrie moet veel radicaler denken”, vertelt Çevikarslan.

Top drie beleidsmaatregelen

Na een eerste expertbijeenkomst organiseerde het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) samen met Çevikarslan een werksessie met stakeholders uit de kunststof verpakkingsketen. Met een zogenoemde board game discussieerden deelnemers met elkaar over de vraag wat het hoogst haalbare effect is van de drie beleidsmaatregelen voor de Nederlandse kunststof verpakkingsketen. Çevikarslan: “Je moet de bedrijven verleiden om met elkaar in discussie te gaan over wat het gevolg van een bepaald besluit kan zijn voor de hele keten. Vervolgens is het belangrijk dat ze nadenken over wat het effect ervan is voor hun eigen businessmodel.”

Het onderzoeken van de wisselwerking tussen bedrijven is een belangrijk onderdeel van het onderzoek van Çevikarslan. “Door de interactie tussen verschillende partijen te bestuderen en met name te kijken naar hoe zij elkaar beïnvloeden maar ook worden beïnvloed van buitenaf, bijvoorbeeld door veranderende wet- en regelgeving of beleid, krijgen we een helder beeld hoe de wisselwerking tussen bedrijven verloopt. Zowel als individueel bedrijf als in relatie tot elkaar.” 

Computer-simulatiemodel

Voor dit onderzoek ontwikkelde Çevikarslan een computer-simulatiemodel, dat een representatie is van de kunststof verpakkingsketen. Dit model kent twee belangrijke uitgangspunten, namelijk dat van Agent Based Modelling (“Wat de ene actor in de keten doet, beïnvloedt de acties van de ander en vice versa”) en de Bayesiaanse benadering. Çevikarslan: “Je kunt modellen efficiënter en effectiever doorrekenen als je recht doet aan de a priori inschattingen van de betrokken actoren.” Als zo’n model eenmaal is geconvergeerd en je de effecten weet van de onderlinge afhankelijkheden en de gevoeligheden daarin, dan kan het worden gebruikt voor simulatie, ook voor langere termijneffecten.

Daarmee leent het model zich om te experimenteren met andere aannamen over centrale parameters. Bijvoorbeeld: wat zou in de keten gebeuren als de kostprijs van kunststof recyclaat drastisch wordt verlaagd, of als het recyclerendement door betere recycletechnieken omhoog gaat? Çevikarslan: “In feite kan het model de matrix van verschillende parameters en beleidsopties doorrekenen. Daaruit blijkt of een bepaalde beleidsmaatregel effectief is, of niet, voor het sluiten van de keten (financieel en materieel) en onder welke voorwaarden.”

De toegevoegde waarde van het model is dat het de wisselwerking tussen bedrijven helder in kaart brengt

“De toegevoegde waarde van het model is dat het de wisselwerking tussen bedrijven helder in kaart brengt. Bij het Financieel Economisch Model uit het kunststofketenonderzoek van het KIDV werd de interactie tussen partijen niet meegenomen, terwijl we dat ook willen weten. Er is dus sprake van complementariteit en synergie met eerder KIDV-onderzoek. Want als de prijs van virgin kunststof wordt verdubbeld, wat is dan het gevolg daarvan voor mijn bedrijf?”

Wisselwerking 

Ook is gekeken hoe de verschillende stakeholders in de verpakkingsketen in relatie tot elkaar reageren als bepaalde beleidsveranderingen optreden. “Als onderzoeker wil ik weten wat de macro-economische effecten zijn voor de gehele keten, met name de financiële en materiële gevolgen”, aldus Çevikarslan.

Wat hebben bedrijven aan de resultaten van dit onderzoek? “Allereerst is er nu een lijst met beleidsmaatregelen waarvan stakeholders denken dat deze effectief zijn om de kunststof verpakkingsketen meer circulair te maken. Maar belangrijker is dat we nu een tool hebben ontwikkeld om actoren in de verpakkingsketen met elkaar in gesprek te brengen en om de onderlinge afhankelijkheden in kaart te brengen. Ze kunnen dit expliciet en systematisch met elkaar bespreken in termen van overkoepelende impact op financiële en materiële circulariteit.”

“Als we in het vervolg werksessies organiseren waarbij bedrijven uit verschillende delen van de keten onderling discussiëren over de effecten van alternatieve beleidsmaatregelen, kunnen we de mogelijke combinaties van die maatregelen voor het sluiten van de keten beter in kaart brengen”, aldus Çevikarslan. “Het model dat voor dit onderzoek is ontwikkeld en toegepast, is een hulpmiddel om te ontdekken of bepaalde combinaties van maatregelen gunstig of ongunstig zijn voor de kunststof verpakkingsketen als geheel. Door dit te simuleren, kan op voorhand worden onderbouwd of het verstandig is om voorgenomen beleidsmaatregelen ook daadwerkelijk door te voeren.”