Oók zwerfafval is meer waard dan je denkt

Het einde van zwerfafval. Dat was het thema van die avond, georganiseerd door Trouw, de krant die jaarlijks een lijst opstelt met de honderd duurzaamste Nederlanders. De nummer één van de laatste editie was er ook: Dirk Groot. Hij groeide in enkele jaren van een tamelijk anoniem bestaan als twitteraar (‘Zwerfinator’) uit tot ’s lands bekendste en inmiddels ook invloedrijke zwerfvuilraper. Zijn kracht schuilt in de consequente en nauwgezette manier waarop hij ‘zwerfies’ telt en registreert. Hoe hij er vervolgens over rapporteert en op basis van deze data de discussie opzoekt en voert. Ondertussen veranderde Groot van iemand die alleen met de vinger naar anderen wijst, in iemand die mensen probeert duidelijk te maken wat zij zelf tegen zwerfvuil kunnen doen. Van scholieren aan wie hij gastlessen geeft tot gemeenten en bedrijven.

Ook Floor Uitterhoeve schakelde hem in. “We vroegen of hij bij negen van onze restaurants de hotspots in kaart wilde brengen, de plekken waar de meeste troep ligt. Dat helpt ons om de juiste maatregelen te nemen om het afval effectiever op te ruimen. Sommige restaurant teams rijden nu zelfs met bakfietsen rond om in de wijde omgeving zwerfafval uit de bermen en sloten te halen.”

“We hebben veel van het onderzoek geleerd, bijvoorbeeld hoe het komt dat onze sauscupjes soms op kilometers afstand van onze restaurants in de natuur worden gevonden. Vogels pikken die op, niet eens altijd van de straat, maar ze halen ze ook uit onze vuilnisbakken en vliegen ermee weg. De uitdaging is dus om te zorgen dat vogels niet meer zo makkelijk in afvalbakken kunnen komen, én om te kijken of we de cupjes van een ander materiaal kunnen maken. En weet je wat we ook hebben geleerd? Sommige gasten in de McDrive hebben de behoefte om hun auto op te ruimen en afval weg te gooien in het moment tussen het eerste en tweede raam. Bij het eerste raam doen ze hun bestelling en terwijl ze naar raam twee rijden om die af te halen, maken ze hun auto schoon. Dat leerden we doordat een van onze franchisenemers daar een G-snake plaatste: een speciale langgerekte vuilnisbak die het dankzij zijn vorm makkelijk maakt voor automobilisten om langzaam rijdend hun afval in te werpen.”

“Bijna elke vestiging is anders gesitueerd en heeft zijn eigen problematiek”, vertelt Uitterhoeve verder. “Bij restaurants langs de snelweg ligt relatief veel afval bij de op- en afritten van snelwegen. In verband met het verkeer is het onveilig om daar te lopen en de boel op te ruimen. In dit geval zoeken wij contact met Rijkswaterstaat en bespreken we samen welke oplossingen mogelijk zijn: meer verlichting of andere verlichting, betere communicatie met onze gasten? Alles is erop gericht om enerzijds verpakkingen te verminderen en te verduurzamen, maar ook om zoveel mogelijk verpakkingen die we uitgeven ook weer zelf in te zamelen. En dat doen we niet alleen om uit het lijstje met de grootste vervuilers te raken, maar omdat het opruimen ons ook gewoon veel geld kost. Reken maar uit, bijvoorbeeld: gemiddeld wordt door onze medewerkers per restaurant zo’n vier uur per dag zwerfvuil opgeruimd. Op sommige locaties is dat nog veel meer. Maar de belangrijkste reden is dat wij al het afval willen recyclen. We kunnen dat namelijk heel goed gebruiken als grondstof voor nieuwe producten.”

Zwerfafval opruimen kost ons ook gewoon veel geld"

Hier belandt Uitterhoeve bij het bredere, internationale duurzaamheidsbeleid van ’s werelds grootste fastfoodketen. “McDonald’s neemt haar verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan de meest urgente uitdagingen van deze tijd, zoals het tegengaan van klimaatverandering, vermindering van afval en verspilling van voedsel en grondstoffen. We hebben 38.000 restaurants in meer dan honderd landen en dagelijks 69 miljoen gasten. Die schaalgrootte zetten we in om een positieve impact te maken. Met kleine aanpassingen maken we meteen een aanzienlijk verschil. In ons internationale duurzaamheidsprogramma ‘Scale for Good’ leggen we de lat steeds een stukje hoger.”

Op het gebied van verpakkingen werd begin deze eeuw begonnen om het gewicht van meeneemzakken, cups en servetten te verlagen. In 2006 werden de foamverpakkingen ingeruild voor kartonnen schaaltjes en bakjes. Sinds 2014 zijn alle papieren en kartonnen verpakkingen gemaakt van gerecycled of FSC-gecertificeerd materiaal. Uitterhoeve: “In 2025 zijn al onze productverpakkingen gemaakt van hernieuwbare, gerecyclede of gecertificeerde materialen. We ontwikkelen duurzamere verpakkingen. Zo ontwikkelen we momenteel dekseltjes van geperste vezels in plaats van plastic. En ook op het gebied van minder verpakken is nog veel mogelijk. Deze zomer wordt het plastic dekseltje van de McFlurry-cup verwijderd. Als proef geven we in een aantal restaurants alleen nog op verzoek dekseltjes en condimenten uit (dingen zoals suiker en honing, bij thee en koffie). In de loop van het voorjaar voeren we dat overal in.”

Ook nascheiding

Ondertussen zet de restaurantketen in op maximale inzameling en recycling van al het restafval uit zijn restaurants. Anderhalf jaar geleden werd McDonald’s in Nederland het eerste landelijk opererende bedrijf dat via nascheiding restafval omzet in nieuw materiaal. “Daarvoor werd ongeveer een derde van ons afval gerecycled. Het afval uit de vuilnisbakken van de restaurants en de parkeerplaatsen zat daar nog niet bij”, vertelt Uitterhoeve. “Samen met onze inkoop- en distritbutiepartner (HAVI) en afvalverwerker (Attero) hebben we de bestaande technologie, die toen alleen voor huishoudelijk afval werd gebruikt, in gebruik genomen voor ons bedrijfsafval. Op die manier kan het afval op efficiënte wijze worden verwerkt en gerecycled, zodat minder afval wordt verbrand.” In het systeem worden eerst kunststoffen met een slimme technologie nauwkeurig gescheiden van papier- en voedselafval. Ze worden gerecycled tot nieuwe producten.

Voedselresten en een groot deel van de papiervezels worden vergist tot biogas. We werken nog aan een duurzamere bestemming voor de papiervezels. Uitterhoeve: “Dat kan grondstof zijn om in de toekomst bijvoorbeeld bouwmaterialen, zoals isolatiemateriaal, of misschien meubels voor onze restaurants van te maken. Inmiddels wordt bijna de helft van ons afval nagescheiden en in 2021 scheiden we tot tachtig procent van het afval van onze gasten door middel van nascheiding. De ambitie is honderd procent in 2025 én maximale recycling. Dan hebben we het over zo’n 20.000 ton. Om zoveel mogelijk nieuwe waardevolle toepassingen te creëren, gaan we graag de samenwerking aan met andere partijen, zowel binnen als buiten de keten.”

Samenwerking

“Want we kunnen het niet alleen”, benadrukt ze. “De afvalverwerkers helpen ons om zoveel mogelijk waarde uit ons afval te halen. De verpakkingsleveranciers hebben wij nodig om duurzamere en beter recyclebare materialen te ontwikkelen. Binnenkort komen de grootste leveranciers van sausbakjes bij elkaar om het met elkaar te hebben over bakjes die in de toekomst níet van plastic zijn. Het lijkt zoiets kleins, maar hiermee kunnen we een hele grote stap maken.” Uitterhoeve pleit nadrukkelijk óók voor samenwerking met andere bedrijven in de out-of-home en foodsector. McDonald’s stelt zich daar actief in op. “We waren een van de deelnemers aan het Brancheplan Duurzaam Verpakken voor de out-of-home sector, dat onder supervisie van het KIDV is opgesteld. We doen op dit moment ook mee aan een pilot van het KIDV voor koffiebekerrecycling. Dat is mooi voorbeeld over samenwerking: hoe meer gelijksoortig afval wij als bedrijven samen kunnen bundelen, hoe makkelijker hoogwaardige recycling wordt. We realiseren ons overigens dat alleen recycling het afvalprobleem niet gaat oplossen. Er is ook focus op andere verduurzamingsthema’s nodig, zoals reduce en reuse.”

Slim ontwerp McDonald’s was betrokken bij het project ‘Slim ontwerp voor de preventie van zwerfafval’, dat het KIDV in 2018-2019 samen met stichting Nederland Schoon heeft uitgevoerd. Onderdeel van dit project waren een werk- en designsessie, waarin het delen van kennis en ervaringen tussen het bedrijfsleven, retail, horeca en experts centraal stond. Het doel hiervan was om bedrijven en verpakkingsontwerpers te stimuleren Slim Ontwerp toe te passen bij de ontwikkeling en de uitgifte van verpakkingen. Dit voorjaar wordt een infographic met de bevindingen uit dit project op de website van het KIDV gepubliceerd.

Een andere, onmisbare partner zijn de gasten van McDonald’s, van wie weliswaar een klein deel verantwoordelijk moet worden gehouden voor de problematiek van het zwerfafval. Die is vooralsnog hardnekkig. “Waarom gooit iemand afval uit zijn raam? Waarom raapt iemand een mayonaisebakje niet op als het op straat valt? Waarom gooien ze het in de struiken terwijl drie meter verderop een afvalbak staat?” Uitterhoeve wilde er antwoord op en liet het bureau Open Now een gedragsanalyse uitvoeren. “We zijn meer over onze gasten en hun weggooigedrag te weten gekomen. Op basis daarvan konden we een aantal technieken uitproberen om op specifieke doelgroepen in te kunnen spelen. Als je weet waarom mensen bepaald gedrag vertonen, kan je – net zoals met de resultaten van het onderzoek van Dirk Groot – de juiste maatregelen op de juiste plek bedenken.”

Bijvoorbeeld: mensen gooien gemakkelijker iets op straat wanneer zij zich onbespied voelen. Uitterhoeve: “Moeten we daarom misschien spiegels in onze McDrives ophangen, waarin de automobilisten zichzelf zien? Soms werkt het al als je twee ogen boven een afvalbak plakt… Of: kunnen we afvalbakjes speciaal voor in de auto laten maken om het mensen makkelijker te maken hun afval langer bij zich te houden? In de drive lane kunnen we gasten via communicatie aansporen om alvast na te denken over hoe ze even later met het afval omgaan. Een andere oplossing kan zijn om parkeerplaatsen minder anoniem te maken of prullenbakken in een opvallende kleur te plaatsen.”

Verder blijkt uit onderzoek dat je het gedrag van mensen positief kunt beïnvloeden door goed gedrag te belonen. In januari van dit jaar vroeg McDonald’s expliciet aandacht voor het goed opruimen. “We maakten gebruik van het inzicht dat goed gedrag belonen beter helpt dat straffen van verkeerd gedrag. Met onze zwerfafval-loterij You Bin it You Win it, kozen we nu eens niet voor een burgercampagne, maar zetten we ons budget in voor een maatschappelijk thema. De gast die het afval in een speciale afvalbak deponeerde, maakte kans op mooie prijzen.”

Op www.samenmeerdoenvoorminderafval.nl laat McDonald’s zijn vorderingen op afvalgebied zien. Via deze site zijn ook verschillende ‘Achter de schermen’-filmpjes te zien over de duurzame aanpak van McDonald’s.