Papier- en kartonvragen beantwoord door experts

Er kwamen meerdere vragen rondom inzamelstromen, specifieke vragen over bepaalde (hulp)stoffen en vragen over de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), de nieuwe regelgeving op landelijk en op EU-niveau.

Alle vragen die gesteld zijn, zijn beantwoord door experts van PRN (Hielke van den Brink), VNP (Corneel Lambregts, Michiel Adriaanse en Rutger van Dijk), KIDV (Rolf van Sprang) en Verpact (Paul Christiaens).

Lees alle vragen en de antwoorden hier rustig na. 

Algemene vragen:

1. Ik zoek richtlijnen voor het gebruik van (de hoeveelheid) drukinkt en coating. Ik kan niet elke verpakking laten testen, hoe weet ik wat oké is?

Michiel Adriaanse: Deze twee rapportages met ontwerprichtlijnen bevatten suggesties (en een voorkeur) voor zowel drukinkten als (allerhande verschillende) coatings:
1. CPI Design for Recyclability Guidelines
2. 4evergreen Circularity by Design Guideline for fibre-based packaging

Let op: De verschillende toeslagstoffen, bewerkingen en materiaalcombinaties elkaar kunnen 'versterken'. Hierdoor kan de gecombineerde inzet van recyclebare barrieretoevoegingen ertoe leiden dat een product, geproduceerd op basis van de ontwerpregels, toch minder goed recyclebaar blijkt en na een recyclabilitytest zou 'zakken'. 

2. Is lijm zoals hotmelt een probleem voor recycling? Of is PUR dan beter recyclebaar?

Michiel Adriaanse: Onder voorwaarden zijn hotmelts en PUR recyclebaar. Er zijn echter recyclebaarvriendelijker plakstoffen. Deze twee rapportages met ontwerprichtlijnen bevatten suggesties (en een voorkeur) voor zowel drukinkten als (allerhande verschillende) coatings. 
1. CPI Design for Recyclability Guidelines
2. 4evergreen Circularity by Design Guideline for fibre-based packaging

3. Wat is beter bij transportverpakkingen? Lijm of tape?

Michiel Adriaanse: Deze twee rapportages met ontwerprichtlijnen bevatten suggesties (en een voorkeur) voor zowel drukinkten als (allerhande verschillende) coatings en plakstoffen: 
1. CPI Design for Recyclability Guidelines
2. 4evergreen Circularity by Design Guideline for fibre-based packaging

4. Vorige week stond in de krant: er zit PFAS in vochtwerend papier. Hoe zit dit?

Michiel Adriaanse: Het creëren van een barrière voor papiergebaseerde producten tegen vocht en vet kan op verschillende wijzen gedaan worden; door het aanbrengen van een laminaatlaag (bijvoorbeeld PE) of door het toevoegen van hulpstoffen. In het verleden werd dit in een enkel geval gedaan door een fluorgebaseerde hulpstof, zoals PFAS. Deze hulpstof wordt meer en en meer uitgefaseerd en is binnen verschillende EU-lidstaten (waaronder Nederland) al enkele jaren verboden. Gelukkig zijn er alternatieven beschikbaar en zijn fluorverbindingen niet meer nodig voor het realiseren van deze barrière. 

5. Wanneer heeft papier de voorkeur als verpakkingsmateriaal? (Denk aan carbon footprint, gewicht, barrières en recyclability)?

Rolf van Sprang: Welk verpakkingsmateriaal het beste ingezet kan worden hangt onder andere af van het product, van welke karton- of plasticsoort wordt ingezet en waar de verpakking afgedankt wordt (in het geval van out-of-home is er meestal geen sorteer- en recycling mogelijkheid meer). En bij de carbon footprint moet je naar het gehele proces kijken; vanaf het maken van de verpakking, het gebruik tot en met het afdanken en dat alles in relatie met het product. Het Sustainable Packaging Compass kan helpen met het maken van de juiste keuzes binnen de materialen.

6. Zijn zeepresten een stoorfactor bij het recyclen van papier?

Michiel Adriaanse: Productresten kunnen een negatieve invloed hebben op alle stappen van recycling: tijdens inzameling, sorteren, herverwerken en hertoepassen. Vandaar de inzamelvoorwaarde 'schoon & droog'. Zeker voor voedselresten is er geen plaats in de oudpapierbak. Net als een vetvlek in een pizzadoos is een zeepvlek in een product hanteerbaar.

Vragen over inzamelen en afvalstromen:

1. Als een koffiebeker aan een kant maar laminaat (PE) heeft, mag hij dan bij het oud papier (droog)?

Hielke van den Brink: Ja en Nee. Een ongebruikte koffiebeker van papier en karton mag wel bij het oudpapier en karton. Een gebruikte beker niet, omdat deze niet schoon is (productresidue).

2. Via de inzameling van huishoudelijk oudpapier zijn niet alle papierproducten inzamelbaar. Welke andere inzamelmethodes zijn er?

Michiel Adriaanse: In z'n algemeenheid geldt:
- Huishoudelijk ingezameld oudpapier heeft als inzamelvoorwaarden de PRN's scheidingswijzer oudpapier waarvan de voornaamste regel betreft: 'schoon & droog'. Als daar niet aan wordt voldaan, mag het papierproduct enkel bij het restafval. Ook is de papierbak (na testen) toegankelijk voor maximaal éénzijdig gelamineerde producten. Producten die daar niet aan voldoen (bijvoorbeeld omdat ze een tweezijdige laminaatlaag kennen) horen niet in de oudpapierbak en dus in de grijze bak. Vanuit de papierbak kunnen na scheiding van de ingezamelde oudpapierstroom 2 soorten recyclingsprocessen worden bereikt: het 'standaard' en 'ontinktings' recyclingsproces. 
- Bedrijfsmatig ingezameld oudpapier kan als het een monostroom betreft of na scheiding van de ingezamelde oudpapierstroom, in 3 soorten recyclingsprocessen terecht komen: 'standaard', 'ontinktings' en 'aangepast'. Na afstemming met de papierinzameling zijn hier dus veel meer papierproducten inzamelbaar dan via het huishoudelijk oudpapier. Onder voorwaarden dus ook papierproducten die niet op voorhand 'schoon & droog' zijn. Via een gescheiden logistieke route kunnen dergelijke ingezamelde producten alsnog in het juiste recyclingsproces belanden zonder onderweg tijdens inzameling, scheiding en opslag de overige ingezamelde papierproducten te 'besmetten'.   
- PMD is de enige andere inzamelstroom waar ook één type papierproduct welkom is: 'het drankenkarton'. Drankenkartons zijn typisch een product dat recyclebaar is in een 'gespecialiseerd proces'.  Ook ander type producten met een extra recycle-uitdaging (zoals dubbel gelamineerde producten) zouden in een dergelijk proces recyclebaar zijn. Kenmerkend voor dit moment is echter dat het PMD inzamelkanaal exclusief bedoeld is voor drankenkartons en geen andere papierproducten. Er zijn ook geen plannen om dit op korte termijn te wijzigen.  

3. Is er kans/wordt er gewerkt aan de ‘rotonde’ voor het scheiden van het huishoudelijk gescheiden afval naar de 3 specialisaties?

Rolf van Sprang: Inzameling van moeilijk recyclebaar papier en karton (dat nu in het restafval belandt) zou in theorie kunnen via de PMD-stroom. Drankenkartons worden per slot van rekening al ingezameld via die route. Er zijn echter nog geen concrete acties om dat te realiseren.

4. Er zijn verschillende testmethoden voor recyclebaarheid; in een 'standaard', een 'ontinktings' en een 'gespecialiseerd' proces. Wanneer moet welke test gebruikt te worden?

Michiel Adriaanse: Voor het belangrijkste deel wordt dit bepaald door de wijze van inzameling. Als het papierproducten betreft die door consumenten worden gebruikt, worden de producten na gebruik zeer waarschijnlijk ingezameld via de het huishoudelijk oudpapier: de papierbak! En daarvoor vormen de inzamelvoorwaarden van de oudpapierbak het belangrijkste criterium: Voor het belangrijkste deel wordt dit bepaald door de wijze van inzameling. Als het papierproducten betreft die door consumenten worden gebruikt, worden de producten na gebruik zeer waarschijnlijk ingezameld via de het huishoudelijk oudpapier: de papierbak! En daarvoor vormen de inzamelvoorwaarden van de oudpapierbak het belangrijkste criterium: 
- 'schoon & droog.
- 'maximaal éénzijdige laminaatlaag'

Vanuit deze oudpapierbak kunnen 2 recyclingsprocessen worden bereikt: 'standaard' en 'ontinkting'. In beide gevallen is in ieder geval een recyclingstest voor 'standaardprocessen' relevant. Heeft het ontwikkelde papierproduct een basis van witte/gebleekte vezels (zoals kranten, tijdschriften), dan is het aannemelijk dat deze producten hergebruikt worden in nieuwe witte/gebleekte producten. En in dat geval is de test op 'ontinktbaarheid' relevant. Zodra een papierproduct ontwikkeld wordt dat een sterke barrierelaag vereist (aan 1 of zelfs beide zijden) dan kan een dergelijk product enkel in een 'speciaal recyclingsproces' gerecycled worden en is die test relevant. 

5. Zijn broodzakken met een venster (bijvoorbeeld ½ papier en ½ plastic) welkom in de oudpapierbak en recyclebaar?

Michiel Adriaanse: Nee, deze broodzakken horen in het restafval. Met 50% kunststof in de verpakking zou deze 'zakken' voor de recyclabilitytest vanwege een te gering aandeel vezels. Voor verpakkingen met een vensterfunctie zijn alternatieven gegeven in de ontwerprichtlijnen (bijvoorbeeld door toepassing van glassine/pergamijn).

6. Wanneer is papier/karton verpakking geaccepteerd in de papierstroom? En is dit in alle EU-landen hetzelfde?

Corneel Lambregts: Of een papier- of kartonverpakking in Nederland welkom is in de papierbak, staat verwoord in PRN's scheidingswijzer oudpapier. Op dit punt kunnen de EU lidstaten verschillen omdat de inzamelstructuren varieren.

Vanuit deze oudpapierbak kunnen 2 recyclingsprocessen worden bereikt: 'standaard' en 'ontinkting'. In beide gevallen is in ieder geval een recyclingstest voor 'standaardprocessen' relevant. Heeft het ontwikkelde papierproduct een basis van witte/gebleekte vezels (zoals kranten, tijdschriften), dan is het aannemelijk dat deze producten hergebruikt worden in nieuwe witte/gebleekte producten. En in dat geval is de test op 'ontinktbaarheid' relevant. Zodra een papierproduct ontwikkeld wordt dat een sterke barrierelaag vereist (aan 1 of zelfs beide zijden) dan kan een dergelijk product enkel in een 'speciaal recyclingsproces' gerecycled worden en is die test relevant. 

7. We begrijpen dat vanuit productie in NL geen PFAS in de verpakkingen (meer) wordt verwerkt, maar hoe gaat de recycling om met de vele verpakkingen die uit het buitenland komen met PFAS erin? Moeten recyclingbedrijven hier studies over uitvoeren?

Michiel Adriaanse: PFAS is als toeslagstof een speciaal geval. Het heeft geen invloed op de recyclebaarheid van een verpakking. Daarmee is het dus ook geen standaard testonderdeel in de recyclabilitytest. Dat de toepassing van PFAS reeds in veel EU landen verboden is, neemt niet weg dat verpakkingen uit landen buiten Europa nog PFAS kunnen bevatten en in Europa in de papierrecycling kunnen belanden. PFAS doet zich na recycling gelden in het proceswater van een papierrecyclingsfabriek en die fabrieken controleren hier regelmatig op.

Vragen over vezels:

1. Vanaf welke lengte is een vezel geschikt voor recycling? 

Michiel Adriaanse: Papier is vrijwel exclusief gebaseerd op houtvezels; de lengte daarvan varieert tussen 1.5 en 5 milimeter. Vezels die daarbuiten vallen qua afmetingen, lopen kans afgescheiden te worden gedurende het recyclingsproces.

2. Er kunnen naast houtvezels ook gewasvezels toegepast worden voor de productie van papier. Kunnen ze allemaal gerecycled worden?

Michiel Adriaanse: In principe is een vezel van gewassen net zo goed recyclebaar als vezels van bomen. Voor beiden geldt: ze moeten geschikt zijn gemaakt voor toepassing in papier; ook wel 'ontsloten' genoemd. Zo moeten de vezels uit de boom of het gewas 'vrijgemaakt' zijn en moeten ze qua afmeting 'passen'. Andere vragen die meewegen bij de beoordeling welke vezel de meest duurzame keuze betreft: In principe is een vezel van gewassen net zo goed recyclebaar als vezels van bomen. Voor beiden geldt: ze moeten geschikt zijn gemaakt voor toepassing in papier; ook wel 'ontsloten' genoemd. Zo moeten de vezels uit de boom of het gewas 'vrijgemaakt' zijn en moeten ze qua afmeting 'passen'. Andere vragen die meewegen bij de beoordeling welke vezel de meest duurzame keuze betreft:
 - 'Wat is de footprint van de vezel?'; Importeren van een gewasvezel van ver weg omdat hij daar 'over' is, of kiezen voor lokaal beschikbare bronnen?
- 'Hoeveel keer is een gewasvezel herbruikbaar?'; zo kan een grasvezel minder vaak meegaan voordat hij 'uit elkaar valt' in vergelijking met bijvoorbeeld een boomvezel.
- 'Wat is de potentie van de vezel?'; Als vezels heel lang zijn (zoals vezels van Vlas, Hennep; Katoen) is de vraag of het verkorten ervan om in papier toegepast te worden, de beste keuze is. 

3. Tomatengroen mengen met cellulosevezels: Wat betekent dit voor de gezondheid van de grond waarop tomaten geteeld worden?

Rolf van Sprang: In samenwerking met de tuinbouwsector wordt gewerkt aan alternatieve aanwending van tuibouwloof. De afweging voor de meest duurzame aanwending daarvan, is aan de tuinbouwsector. De papierindustrie verkent in brede zin alternatieve vezelbronnen.

4. Bij het ontwerp van een transportverpakking zegt onze leverancier van deze verpakking dat het duurzamer is een deels nieuwe vezels te gebruiken. Wij denken: zo hoog mogelijk recycle content is het best. Wat is waar? Wat is duurzamer?

Rolf van Sprang: Voor beiden is wat te zeggen. Het gebruik van nieuwe (kraft)vezels heeft als voordeel dat er minder materiaal nodig is om dezelfde sterkte te verkrijgen. Kraftvezels zijn namelijk langer en sterker dan gerecyclede vezels. Bovendien kunnen deze vezels heel goed weer gerecycled worden.
Het inzetten van gerecyclede vezels resulteert in circulariteit en verlaagt in de meeste gevallen de millieu-impact.

Vragen over de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR):

1. Hoe kan ik het beste op de hoogte blijven over de PPWR? 

Paul Christiaens: Verpact gaat binnenkort actief en meer communiceren over de PPWR. De bedoeling is dat bij de belangrijkste onderwerpen uitgebreid wordt stilgestaan wat de gevolgen voor u zijn en waar u rekening mee kunt houden. Het verstandigst is om de website en de LinkedIn-pagina van Verpact goed in de gaten te houden. Ook kunt u zich inschrijven voor de nieuwsbrief PI's, waardoor u ook van andere onderwerpen op de hoogte blijft. Aanmelden kan via info@verpact.nl. 

2. De introductie van de PPWR zal waarschijnlijk leiden tot een groei van papier- en kartongebaseerde verpakkingen. Deze geven door de extra barriere-eisen (en dus 'stoorstoffen') nog meer recyclingsuitdagingen. Hoe wordt hier in de papierrecyclingsketen mee omgegaan?

Michiel Adriaanse: Deze trend tekent zich al enkele jaren af en daarom is de papiersector met een driestapsplan gekomen:
1. ontwerpregels voor papier- en kartongebaseerde verpakkingen die gericht zijn op recyclebaarheid, inclusief recyclabilitytesten.
2. aangepaste recyclingsprocessen voor optimale terugwinning van bruikbare vezels.
3. duidelijke informatie aan gebruikers hoe de verpakking na de gebruiksfase aan te bieden voor recycling.

3. Ik heb weleens iets langs horen komen over Europese richtlijnen voor afvalwijzers. Is daar al meer over bekend?

Rolf van Sprang: De PPWR zal inderdaad aansturen op EU-gestandaardiseerde Weggooilogo's. De details hiervan zijn nog niet bekend.