Essentiële eisen

De Europese Commissie heeft de opdracht gegeven om de essentiële eisen te herzien. Hiermee is in 2019 begonnen en het onderzoek dient voor eind 2021 te zijn afgerond.

De essentiële eisen vragen van een bedrijf om een proces in te richten dat er continu voor zorgt dat de gebruikte product-verpakkingscombinatie de meest optimale is voor het milieu. Voor elk product kan dat optimum op een ander punt liggen (zie figuur: Milieudruk product-verpakkingscombinatie).

Bij verpakkingen voor levensmiddelen is bekend dat productverlies een grotere milieu-impact heeft dan het toevoegen van verpakkingsmateriaal. Zowel te weinig als te veel verpakkingsmateriaal kan de milieu-impact negatief beïnvloeden. Het is daarom van belang dat het bedrijf voldoende kennis heeft over het te verpakken product en over het verpakkingsontwerp en -materiaal dat het bedrijf wil gebruiken.

Een bedrijf kan zelf een proces inrichten, of gebruik maken van de norm NEN-EN 13428 Verpakking - Specifieke eisen voor fabricage en samenstelling – Preventie door reductie aan de bron. Als bedrijven zelf een proces willen inrichten, moet dit wel aan dezelfde eisen voldoen als de eisen uit de NEN-norm. De NEN-norm kan als hulpmiddel en leidraad dienen bij het inzichtelijk maken van het productieproces.

Met behulp van een dossier per product-verpakkingscombinatie kan een bedrijf zich verantwoorden voor de inspanningen die zijn geleverd om de milieu-impact van de verpakking en de hoeveelheid verpakkingsafval terug te dringen. Dit dossier bevat per product-verpakkingscombinatie antwoord op de vragen of er bij de ontwikkeling of laatste optimalisatie:

• is bepaald of de verpakking het meest optimaal voor het product is, rekening houdend met de eisen die het product en de gebruiker aan de verpakking stellen. Indien ja, worden de methodologie en de resultaten beschreven;
• is bepaald wat de optimale recyclingroute van de verpakking is en of deze in het land waarvoor de verpakking bestemd is ook bestaat. Als een bedrijf de verpakkingen in meerdere landen op de markt brengt, moet deze exercitie worden uitgevoerd waarbij alle recyclingroutes in alle landen worden meegenomen;
• is bepaald of de inzet van zo veel mogelijk gerecycled materiaal mogelijk is. Ook hierbij zal er eventueel rekening moeten worden gehouden met een internationale context.

Neem bij het opstellen van een dossier de volgende stappen in acht:

• Ga bij leverancier(s) van verpakkingsmaterialen en/of productverpakkingscombinatie na of zij bij de ontwikkeling van hun verpakkingsmaterialen voldoen aan de essentiële eisen.
• Neem in leveranciersafspraken en inkoopvoorwaarden op dat de leverancier alleen verpakkingen en verpakkingsmateriaal aanlevert dat aantoonbaar voldoet aan de essentiële eisen.
• Deel informatie over de essentiële eisen met inkopers, marketeers of logistieke medewerkers en stel hen op de hoogte van dit dossier.
• Houd het dossier actueel.
• Test steekproefsgewijs (liefst statistisch representatief) verpakkingsmaterialen die worden gebruikt om te checken of ze voldoen aan de wetgeving ten aanzien van zware metalen.
• Het gebruik van de identificatiecodes is vrijwillig. Als de codes gebruikt worden, doe het dan op de voorgeschreven wijze en volg de wetgeving.

Momenteel kan een producent/importeur op verschillende manieren laten zien dat zijn verpakking in overeenstemming is met de essentiële eisen, bijvoorbeeld door het implementeren van de NEN-normen. De essentiële eisen vragen van producenten en importeurs inspanningen om te laten zien dat hun verpakkingen hiermee volledig in overeenstemming zijn.

Er worden bij ontwikkeling en optimalisaties van verpakkingen keuzes gemaakt, die vaak worden onderbouwd met behulp van informatie van de verpakkingsleverancier of -deskundige. De essentiële eisen vragen van een bedrijf dat ze inzicht geven in de gemaakte keuzes. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) controleert of bedrijven zich houden aan de essentiële eisen. Zo nodig treedt de ILT handhavend op. Het niet naleven van de essentiële eisen kan uitmonden in sancties.

Om bij een dergelijke controle inzicht te geven in hoe een bedrijf tot bepaalde keuzes gekomen is, is het aan te raden om een dossier aan te leggen per product-verpakkingscombinatie. Door van het begin af aan te werken met dit dossier en bij elke ontwikkeling of optimalisatie van een verpakking de gevolgde stappen bij te houden, voldoet het bedrijf aan dit onderdeel van de essentiële eisen. Dit dossier moet worden opgesteld met behulp van de bovengenoemde NEN-normen of naar vergelijkbare maatstaven.

Hoe zijn de essentiële eisen ingebed in de Nederlandse wet- en regelgeving?

Alle producenten en importeurs van verpakte producten zijn volgens het Besluit beheer verpakkingen wettelijk verplicht om te zorgen voor preventie, inzameling en de recycling van verpakkingen. Dit wordt de producentenverantwoordelijkheid genoemd. Deze regeling wordt, indien mogelijk in collectiviteit, uitgevoerd door het Afvalfonds Verpakkingen. Producenten en importeurs van verpakte producten hebben echter altijd zelf de eindverantwoording over zaken zoals preventie en het voldoen aan de essentiële eisen.

Artikel 2 derde lid van het Besluit beheer verpakkingen stelt eisen aan de identificatie van verpakkingen. Identificatie is vrijwillig, maar als een producent of importeur een identificatiecode op een verpakking gebruikt, moet deze voldoen aan de Europese beschikking 97/129/EG.

Het doel van de eisen aan identificatie is uniformiteit van de gebruikte afkortingen en codes. Er zijn cijfercodes voor de materiaalgroepen kunststoffen, papier en karton, metalen, hout, textiel, glas en composieten. De meest bekende en meest gebruikte cijfercodes zijn die voor kunststoffen (zie afbeelding onder deze tekst). 

De codes kunnen helpen bij de identificatie van materialen tijdens bijvoorbeeld het sorteren van verpakkingen. Voor kunststoffen zijn hiervoor systemen beschikbaar, zoals Near-Infra-Red (NIR), die dit automatisch doen met behulp van de unieke eigenschappen van het materiaal, in plaats van gebruik te maken van de identificatiecodes. Deze NIR-techniek is minder arbeidsintensief dan handmatig sorteren en wordt in Nederland toegepast.